PISjournal – Nastavak ukrajinskog rata i dešavanja i promjene koje su se desile u geopolitici Evroazije pretvorile su Centralnu Aziju u važnu regiju, do te mjere da će ova regija otkriti geopolitičke ambicije u nadmetanju velikih sila s ciljem ostvarivanja strateških interesa koji odavno postoje na ovom prostoru. Centralne
U stvari, položaj Centralne Azije je svojevrsni geostrateški magnet koji privlači svjetske sile. Sada, a posebno nakon američkog povlačenja iz Afganistana, zapadne zemlje sve više usmjeravaju fokus na Centralnu Aziju i Južni Kavkaz. U nastavku prenosimo mišljenje Ismaila Bagerija, eksperta za pitanja Centralne Azije.
“Budući da su Centralna Azija i Južni Kavkaz od velikog geopolitičkog značaja iz različitih razloga, više velikih aktera sa različitim i ponekad suprotstavljenim interesima stvara blokove sa regionalnim državama i nastoje da prošire svoj uticaj u ova dva strateška regiona. Uz to, zbog ruske konfrontacije sa SAD i NATO-om u Ukrajini, pa čak iu Siriji, SAD su izgradile uporište u zemljama Centralne Azije preko Američke Agencije za međunarodni razvoj i drugih nevladinih organizacija. Njihovi ciljevi su zlo i pod paravanom tzv. regionalne sigurnosti i stabilnosti održavaju samite koji praktično ciljaju na regionalnu sigurnost i imaju za cilj otvaranje novog fronta prvenstveno protiv ruskih, a potom i kineskih interesa i sigurnosti. Na Južnom Kavkazu Sjedinjene Države iskorištavaju ulogu Turske.
Turska, slijedeći svoje interese i ciljeve i ciljeve Unije turskih zemalja, u praksi brani američke i izraelske projekte u Azerbejdžanu. Naravno,prije svega, treba reći da je termin Centralna Azija, a ne Srednja Azija ispravan na osnovu iste logike koja smatra da je ispravan termin Zapadna Azija, a ne Bliski istok. Zapadnjaci stvaraju ove termine na osnovu bliskosti ili udaljenosti od njih.
Što se tiče položaja i uticaja Centralne Azije na Južnom Kavkazu, mora se reći da su odnosi centralnoazijskih država sa Kavkazom imali mnogo uspona i padova, ali očigledno nakon raspada Sovjetskog Saveza, republike Centralne Azije su stekle nezavisnost 90-ih godina i njihove političke i ekonomske veze su nastavljene na određenom nivou. Međutim, njihovi odnosi su ušli u novu fazu u protekle dvije godine. Najvažnija pitanja koja se tiču država Centralne Azije koja mogu uticati na Južni Kavkaz su ekonomija, energija, tranzit gasa i tranzitne rute. Treba znati da su centralnoazijske države direktno i indirektno pod uticajem Zapada koji nastoji da ih odvoji od Rusije i Kine. Ekonomski podsticaji koje Zapad pruža Uzbekistanu, Tadžikistanu i Turkmenistanu dio su ove zapadne agende. Ali treba uzeti u obzir da je ključna tačka regionalna sigurnost, a prisustvo destabilizirajućih aktera u budućnosti će regionalne ekonomske i trgovinske interakcije učiniti ranjivim. Trebalo bi dodati da centralnoazijske države, posebno Turkmenistan, Uzbekistan i Kazahstan, nastoje da prošire veze sa državama Kavkaza, posebno sa Azerbejdžanom i Turskom kao svojim susjedom, kako bi se riješile geopolitičkog ćorsokaka, diverzificirale svoje poslovne veze sa Evropom i Zapadom i povećale svoj izvoz i uvoz. Osim toga, ove zemlje žele da se odvoje od ograničenja ruske politike.
Posljednjih godina, izraelski režim kao saveznik Zapada prodirao je u različite institucije centralnoazijskih zemalja u ostvarivanju svojih ciljeva pod krinkom doprinosa ekonomskom razvoju i poljoprivredi, kao i osnivanjem nevladinih organizacija i navodno nevladinih kompanija. Zapravo, jedan od razloga koji ohrabruju ove zemlje da ojačaju veze sa Kavkazom je taj što turski, NATO i prikriveno izraelski blok zagovaraju širenje uticaja u Centralnoj Aziji i praktično ugrožavaju ruske, kineske i iranske interese svojom destruktivnom politikom. Sa drugog aspekta, zemlje Centralne Azije su zaglavljene u geopolitičkom ćorsokaku. Drugim riječima, oni nemaju direktan pristup otvorenom moru uprkos strateškom značaju njihove političke geografije, i zbog toga Uzbekistan, Tadžikistan, Turkmenistan, Kirgistan i Kazahstan pozdravljaju svaku silu koja im poklanja pažnju. Ove zemlje posebno žele da izađu iz političkog i bezbjednosnog kišobrana Rusije i da se uključe u nove odnose sa tako efikasnim akterima kao što su Sjedinjene Države, Kina, Evropska unija i Turska.
U međuvremenu, iskorištavanje prednosti Kaspijskog mora, geopolitičkog kapaciteta Kavkaza i koridora Zangezor u Azerbejdžanu koji favorizuju Turci za izgradnju interakcije sa Evropom i Sjedinjenim Državama je ključno za zemlje Centralne Azije, posebno što se turske zemlje zalažu za realizaciju “Turskog svijeta”. Ipak, treba napomenuti da je iranski naglasak na nepromjenjivosti međunarodnih granica praktično maknuo projekt Zangezor koridora, a iranska tranzitna ruta povezuje Azerbejdžan s Nahičivanom i Turskom. Nedavno su predstavnici Organizacije za ekonomsku saradnju potpisali protokol za trgovinski koridor Kina-Evropa kroz Uzbekistan, Turkmenistan, Iran i Tursku.
Centralnoj Aziji je potrebna geografija Kavkaza za tranzit robe i kao i za diverzifikaciju svojih tranzitnih ruta i ekonomskih odnosa sa Turskom i Evropom. Osim toga, da bi se riješili geopolitičkog zastoja i zavisnosti od Rusije, pa čak i Kine, potreban je geogeafski prostor Kavkaza. Pažnja Turske, NATO-a i Sjedinjenih Država prema Centralnoj Aziji je nedavno porasla, a višemilionska američka pomoć zemljama u regionu je svojevrsni podsticaj za njih da podstaknu svoje interakcije sa Južnim Kavkazom. Ovo bi moglo funkcionisati samo ako, prvo, bude zaštićena bezbjednost i ako se Kavkaz kloni radikalizma, drugo, ako se obezbijede tranzitne rute i infrastruktura, i treće, ako veliki akteri ne unesu otežavajuće okolnosti u širenju ovih odnosa.
Iran ne može ometati odnose Centralne Azije sa kavkaskim zemljama, ali može pratiti svoje interese u nekim pitanjima. Razmjena energije Centralne Azije, posebno Turkmenistana, u Irak i Tursku, ohrabruje države Srednje Azije da koriste svoje tranzitne rute od Sarakhsa do Makua i Bazargana ili od Sarakhsa do luke Bandr Abbas i luke Chabahar kako bi ih povezale s Južnom i Zapadnom Azijom, Indijom i Pakistanom.To su pitanja kojima se Iran može baviti. Također, Iran bi trebao obavijestiti neke zemlje, posebno Tadžikistan i Uzbekistan, o zlim namjerama Washingtona i Agencije Sjedinjenih Država za međunarodni razvoj koji pružaju milione dolara pomoći pod lukavstvom podrške borbi protiv radikalizma i zaštite stabilnosti u Centralnoj Aziji, ali to je u suštini projekat za izgradnju uticaja u tom dijelu svijeta.”
Ekskluzivno PISjournal
