PISjournal – Datum, 1. mart u Bosni i Hercegovini se obilježava kao Dan nezavisnosti. Na današnji dan 1992. godine, stanovnici tadašnje Socijalističke republike Bosne i Hercegovine koja je bila u sastavu SFRJ izašli su na referendum na kojem su odlučivali jesu li za nezavisnu i suverenu državu svih njenih građana.
Arbitražna komisija i referendum
Referendum o nezavisnosti održan je na preporuku Arbitražne komisije. Ova komisija formirana je zbog potrebe ocjene spremnosti na osamostaljenje jugoslovenskih republika. Nju su sačinjavali pet predsjednika ustavnih sudova iz pet evropskih zemalja, Španije, Francuske, Belgije, Italije i Njemačke, dakle najviši autoriteti iz oblasti prava. Oni su ispitivali da li svaka od ovih zemalja – aplikanata ispunjava uvjete koje je tražila Evropska zajednica da bi bila priznata.
Što se tiče Hrvatske i Slovenije, Arbitražna komisija je rekla da oni u potpunosti ispunjavaju uvjete za samostalnost dok je za Makedoniju bilo rečeno da i ona ispunjava uvjete, ali je Grčka postavila rezervu u pogledu imena Makedonija.
U slučaju Bosne i Hercegovine, Arbitražna komisija je ustvrdila da je BiH po svom uređenju demokratska država i da ispunjava kriterije tadašnje EZ (Evropske zajednice,sadašnje Evropske unije), međutim, konstatovali su i da se zahtjevu Predsjedništva i Vlade Republike Bosne i Hercegovine za međunarodnim priznanjem nisu pridrućili predstavnici srpskog naroda u BiH. Zbog toga je Arbitražna komisija predložila da se na teritoriji Bosne i Hercegovine sprovede referendum na kojem će se građani sva tri naroda, bez ikakvog pritiska ili bilo koje vrste pritiska, izjasniti da li su za to da BiH bude nezavisna i suverena država svih njenih naroda.
Pitanje na glasačkom listiću je glasilo: “Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda BiH – Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?”
Ponuđeni odgovori su bili ZA i PROTIV.
Prema saopštenju Izborne komisije koja je formirana,od ukupnog broja upisanih birača, 64% njih je izašlo na referendum a 99,4% se izjasnilo za nezavisnu Bosnu i Hercegovinu.Međutim,srpska stranka SDS od početka nije podržavala referendum i bojkotovali su ga.
Put u krvoproliće
Osuđeni ratni zločinac Radovan Karadžić pozvao je na bojkot referenduma – pamte se njegove riječi kojima je u tom periodu u Skupštini BiH zaprijetio:
“Nemojte da mislite da nećete odvesti Bosnu i Hercegovinu u pakao, a muslimanski narod možda u nestanak”.
Odgovorio mu je prvi predsjednik BiH Alija Izetbegović, dodajući, između ostalog, „da takvu Jugoslaviju kakvu hoće gospodin Karadžić neće više niko“,i da “Muslimanski narod neće nestati”.
U nedjeljno rano poslijepodne, 1. marta 1992, drugog dana referenduma, u središtu Sarajeva dogodio se oružani napad na svadbu ispred Stare crkve na Baščaršiji prilikom kojeg je ubijen stari svat-otac mladoženje, Nikola Gardović a svećenik Srpske pravoslavne crkve, Radenko Miković je bio ranjen.Prema zvaničnom saopštenju,napad je počinio Ramiz Delalić,pripadnik Zelenih beretki.To je prema srpskom shvaćanju bio početak rata.
Povodom tog napada, oglasila se i SDS stranka, koja je ustvrdila da se ne radi samo o ugrožavanju života ljudi, nego je to napad na dostojanstvo i integritet cijelog srpskog naroda.Malo prije ponoći, blokirano je Sarajevo. Na svim važnijim raskrsnicama postavljene su barikade. Barikade su postavljene i u drugim gradovima u Bosni i Hercegovini: Bosanskom Brodu, Bosanskom Šamcu, Derventi i Odžaku. SDS se oglasila priopćenjem iz kojega je bilo jasno da je ona organizator. Prve noći na barikadama je ubijeno troje, a ranjeno četvero ljudi.
U Bosanskom Brodu pripadnici srpske paravojne jedinice su nakon referenduma, 1. marta, podigli barikadu, koju su polako pomicali prema mostu na Savi. Nakon dva dana, 3.marta, blokirali su most praznom cisternom. Na policijsku patrolu, koja je pokušala ukloniti barikadu otvorena je paljba, a policajci su na nju uzvratili i uspjeli ukloniti barikadu, nakon čega se sukob razbuktao i s manjim ili većim intenzitetom (razmjenjivanje pješačke i topničke paljbe) nastavio do eskalacije rata.
Na barikadama u Sarajevu je bilo i po nekoliko hiljada maskiranih osoba, uglavnom lokalnog srpskog stanovništva. Bila je to generalna proba rata za glavni grad. Zanimljive su i ocjene stanja u Bosni i Hercegovini. Svjetske agencije izvješćivale su o barikadama i žrtvama u Sarajevu. Hrvatski predsjednik Franjo Tuđman izjavio je da je težište jugoslavenske krize preneseno u središte, na BiH, gdje treba tražiti rješenje da se ne bi proširili ratno krvoproliće. Istakao je da se rješenje može pronaći samo pregovorima svih triju strana.
Nakon što su barikade privremeno uklonjene, 5. marta, predsjednik Predsjedništva RBiH Alija Izetbegović ustvrdio je da je situacija pod kontrolom i pozivao je građane da iziđu u šetnju i da se druže. Umjesto šetnje i druženja, širom Bosne i Hercegovine organizirani su različiti skupovi, čiji će vrhunac uslijediti 6. aprila 1992. u Sarajevu, najvećim prosvjedom.
Ubistva kao uvertira u rat
Iako je srpska strana ubistvo starog svata,kao prve žrtve, predstavila kao početak rata u Bosni i Hercegovini,od krucijalne je važnosti da spoenemo i ubistva koja su se dešavala i prije ovoga a koje su počinili pripadnci srpskih lokalnih formacija.
Zločini u Bosni su počeli na području sjevero-istočne Bosne, a sva ubistva su izvršena prije ubistva srpskog svata: ubistvo bošnjačkih mladića iz Bratunca u Kajićima (Kravica), 03. septembra 1991. zapravo bio je oružani početak agresije na Bosnu.
Isti dan je ubijen vojnik JNA Mevludin Kulić u kasarni u Osijeku od strane srpskog oficira JNA Bore Ivanovića jer nije htio pucati na Hrvate.
Hrvatsko selo Ravno razoreno 1991. Dva mjeseca kasnije 29. novembra 1991,JNA je izvršila otmicu i ubistvo mr. Abdulaha Kovačevića iz Vražića kod Čelića. Potom su srpske snage izvršile ubistvo taksiste Muhameda Mešanovića iz Živinica 19. januara 1992. Sve ovo je bila je srpska uvertira za agresiju na Republiku Bosnu i Hercegovinu.
O rezultatima
Rezultati referenduma proglašeni su 6. marta 1992, od kada (retroaktivno) važi međunarodno priznanje o teritorijalnoj nezavisnosti.
Mjesec kasnije (6. april 1992.), prvo je nezavisnost Bosne i Hercegovine priznala Evropska zajednica, a dan poslije (7. april 1992.) Sjedinjene Američke Države, a zatim je naša zemlja primljena u članstvo Ujedinjenih nacija, 22. maja 1992. godine.
Te 1992. godine, ujedno i prve ratne godine, 76 država svijeta priznalo je Bosnu i Hercegovinu kao nezavisnu državu, a prvo je to učinila Bugarska i prije referenduma 31. januara 1992. godine.
Krvavi rat u Bosni i Hercegovini okončan je potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma.Država je podijeljena na 2 entiteta:Federaciju Bosne i Hercegovine i Republiku Srpsku i distrikt Brčko.
Praznik 1. marta se nažalost obilježava samo u jednom dijelu države,Federaciji Bosne i Hercegovine.
Dan nezavisnosti Dan nezavisnosti Dan nezavisnosti Dan nezavisnosti
Ekskluzivno PISjournal
