PISjournal–U usporedbi s nekim drugim regijama ili državama svijeta,transatlantsko zajedništvo zemalja euroatlantskog prostora spada u relativno mlađe povijesne, geopolitičke, civilizacijske, kulturološke, ekonomske fenomene na međunarodnoj sceni.
Pa ipak,odnosi Amerike i Evrope akcelerativno se odražavaju i utiču na gotovo sva bitna pitanja današnjeg savremenog svijeta.S druge strane,euroatlantizam,kao skup veza i odnosa između SAD-a i Evrope,u njihovim međusobnim odnosim ispoljava se na mnogobrojne načine (političke, ekonomske, financijske, sigurnosne, kulturne, semantičke, vjerske itd).
Gledano retrospektivno,može se reći da korijeni euroatlantske saradnje sežu još u kolonijalno doba,kada su zemlje s područja Sjeverne Amerike bile evropske kolonije.
Unatoč tim povijesnim vezama i evropskom kolonijalnom uticaju zemalja,predvodnik pri formiranju modernih euroatlantskih odnosa ipak su bile Sjedinjene Američke Države.
Značaj Evrope za euroatlantske veze
Pri pokušaju Washingtona da vlastite nacionalne interese ostvari putem univerzalističkih aspiracija kreiranja sviejt aprema vlastitim vrijednostima,Evropa je imala posebno značenje.Krilatica „Štovatelji demokratije i liberalizma američki su prijatelj,svi ostali su američki neprijatelji“ bila je temelj formiranja saveza SAD-a s ostalim zemljama.Neatrice Hauser smatra da je upravo Evropa u povijesti bila glavno poprište borbe između zagovornika s jedne strane euroatlantske univerzalističke vjere u razvoj liberalne demokrtije,slobode,tržišne ekonomije,a s druge strane raznih nacionalizama,jednopartijskih sistema,državnog socijalizma,centraliziranih ekonomija i razih dugih nesloboda pojedinca i društva.
Upravo temeljem pozivanja na univerzalne vrijednosti,ali i konkretnim američkim angažmanom u Prvom i Drugom svjetskom ratu na evropskom tlu,Evropa je postala i ostala najvažnije područje američkog političkog djelovanja.Unatoč burnoj evropskoj povijesti,potpisivanje Atlantske povelje između SAD-a i Velike Britanije postavilo je temelje euroatlantske saradnje a bipolarna ideologijska podijeljenost Evrope učvrstila je euroatlanstske veze.Zapadnoevropski američki saveznici u blokovski podijeljenoj međunarodnoj zajednici viđeni su kao potencijalne glavne žrtve neprijateljske komunističke ideologije,ali i kao najpouzdaniji američki vanjskopolitički saveznici,koji,zajedno sa Sjedinjenim Državama i Kanadom,čine tzv.slobodni svijet.
Identificiranje crvene komunističke opasnosti s istoka kao glavne prijetnje slobodi i blagostanju demokratskog Zapadnog svijeta u važnim dokumentima tadašnje američke administracije bilo je i više nego dovoljno da,upravo temeljem zajedničke ideologije i prihvaćenih vrijednosti,snažno ujedini zapadnoevropske američke saveznike i ojača euroatlantske veze.Zajednički euroatlantski vrijednosni ideali kodificriani su i u međunarodnim organizacijama Ligi naroda (SAD nije bio članica) te Ujedinjenim narodima.Sudjelovanje dva važna euroatlantska saveznika,Velike Britanije i Francuske,u Vijedću sigurnosti daje SAD-u dodatnu moralnu prednost i osjećaj superiornosti demokratskog Zapadnog svijeta.
Politika euroatlantizma održala se u međunarodnim odnosima od svog začetka do danas,gotovo dva i pol stoljeća.Naime,upravo je Evropa,odnosno evropske zemlje,bila ta koja je u znatnoj mjeri oblikovala nastanak Sjedinjenih Američkih Država.Čak i u vremenima američkog vanjskopolitičkog izolacionizma postojali su svojevrsni kontakti Washingtona i Evrope.Američki vojni angažman na strani demokratskih evropskih saveznika u Prvom i Drugom svjetskom ratu očvrsnuli su američko-evropsko partnerstvo ali i otvorili put američkom intervencionizmu u postratovskom dobu.Usvajanjem i operacionalizacijom Marshallovog plana,Trumanove doktrine i Sjevernoatlantskog saveza američka politika nakon Drugog svjetskog rata čvrsto je zakoračila na zapadni dio evropskog kontinenta pomažući mu u otklanjanju katastrofalnih posljedica rantih razaranja,ali i oblikujući političku,ekonomsku i sigurnosnu sliku američkih zapadnoevropskih saveznika.
U vremenima blokovske podijeljenosti svijeta euroatlanstsko savezništvo (uprkos iskazivanim internim trzavicama,izazovima i krizama) bilo je čvrsto i relativno stabilno jer je nasuprot sebe imalo suprotstavljeni,po svim društvenim parametrima različit,ali snažan blok socijalističkih zemalja predvođen tada drugom supersilom svijeta,SSSR-om.Istodobno euroatlantizam je izdržao i izazove koji su dolazili od sve intenzivnije politike evropske političke i ekonomske integracije.
Uspjesi koje su na tom planu ostvarili dio američkih zapadnoevropskih saveznika (Evropska zajednica za ugalj i čelik,Evropska ekonomska zajednica) sve do raspada bipolarizma nisu urušili temelje niti bit euroatlantizma.
Jačanje euroatlantskih veza nakon Drugog svjetskog arata nije potaknuto samo ideologijom antikomunizma već i američkom željom da se evropski kontinent oporavi od tragičnih ratnih razaranja te ponovo postane primamljivo sigurno tržište za američku ekonomiju.Ponuđenu Marshallovu pomoć prihvatile su samo zemlje zapadne Evrope.Uprkos evropskim integracijskim tenzijama na ekonomskom planu,zapadnoevropski saveznici ostali su snažno ekonomski vezani uz Sjedinjene Države,čak i po završetku Hladnog rata.
Izvor:Euroatlantizam i suvremeni međunarodni odnosi,autor Lidija Čehulić Vukadinović
