Yanis Varoufakis
PISjournal – “Brutalna lekcija iz geopolitike”, kako su berlinske novine Der Tagesspiegel opisale najavu AUKUS-a, novog sigurnosnog partnerstva između Australije, Ujedinjenog Kraljevstva i Sjedinjenih Država. Dogovor nije samo veliki finansijski udarac Francuskoj, čiji je ugovor o isporuci 12 podmornica Australiji za 50 milijardi australijskih dolara (36 milijardi dolara) besceremonski odbačen u tom procesu. Možda je još važnije bilo to što je američki predsjednik Joe Biden odlučio objaviti AUKUS na način koji se može tumačiti samo kao namjerno ponižavanje Francuske i ostatka EU.
To nije bila prva brutalna lekcija koju su SAD nedavno naučile EU. Kada je Donald Trump odustao od dogovora koji su bivši predsjednik Barack Obama i EU zajednički postigli kako bi prekinuli iranski nuklearni program, jedan od njegovih razloga bio je postaviti Njemačku na njeno mjesto. Nekoliko sati nakon što je njemačka kancelarka Angela Merkel izjavila da će korporacije EU ignorirati Trumpove sankcije i nastaviti trgovati s Iranom, njemačke korporacije dale su vlastitu izjavu: Ne želeći biti izbačene s američkog tržišta i propustiti Trumpova smanjenja korporativnih poreza, prestat će trgovati s Iranom.
Dva incidenta služila su u svrhu očuvanja finansijske i geostrateške hegemonije Amerike nad Zapadom. Oba incidenta dovoljno su rasplamsala evropske lidere da razmotre odmazdu. Trumpova prijetnja sankcijama protiv korporacija sa sjedištem u EU-u koje se i dalje bave Iranom izazvala je rasprave u EU-u o odgovarajućim sankcijama američkim kompanijama. Prošle sedmice, francuski predsjednik Emmanuel Macron reagirao je na Bidenovu objavu AUKUS-a potezom koji je nekad bio rezerviran kao posljednje utočište neposredno prije objave rata: opozivom francuskih ambasadora iz Washingtona i Canberre.
Predvidljivo, kad se njihov bijes slegne, a prijetnje nestanu, evropski lideri trezveno se okreću rješavanju temeljnih uzroka svoje slabosti u odnosu na SAD. Ali to je šarada koja nikoga ne bi trebala zavarati.
Nakon što su evropske kompanije pristale na Trumpove sankcije Iranu, zvaničnici EU razumno su zaključili da će, sve dok SAD budu kontrolisale platni sistem, Evropa biti na milost i nemilost Amerike u svakom sukobu koji uključuje novac. Stoga su odlučili da Evropi treba platni sistem koji američka vlada ne može blokirati. Slično, nakon fijaska u AUKUS-u, potreba za kohezivnom evropskom vojskom došla je u središte pažnje.
Ali, u oba slučaja, stvaranje evropskih institucija potrebnih za osporavanje američke hegemonije zahtijevalo bi od evropskih lidera da učine potez o kojem ne žele razmišljati.
Uzmite u obzir ambiciju stvaranja platnog sistema u kojem dominiraju euro i koji omogućava kompanijama i državama da trguju nezavisno od finansijskog sistema u kojem dominiraju SAD. Da bi takav sistem funkcionirao, mora biti likvidan, što znači da mora biti u mogućnosti privući novac drugih ljudi – japanski, kineski, indijski i svakako američki novac.
Ovo, pak, zahtijeva da neevropljani koji drže hrpu eura imaju sigurnu imovinu u kojoj dominira euro, u koju će uložiti svoju zalihu na dan ili na deceniju. U finansijskom svijetu u dolarima, kojim dominiraju SAD, takva imovina ne samo da postoji, već se svakodnevno povećava proporcionalno ogromnom zaduživanju američke vlade. Ali u EU ne postoji ekvivalent američkim trezorima. Njemački obveznici mogu biti sigurni kao i kuće, ali nema ih dovoljno da podrže konkurenta u eurima u međunarodnom sistemu plaćanja u kojem dominira dolar.
Evropski zvaničnici znaju da je stvaranje evropskog ekvivalenta američkih trezora, o kojem se mnogo govorilo, ali nikada nije realizovano – euroobveznice, predaleko. Uostalom, stvaranje potrebne količine euroobveznica impliciralo bi veliki panevropski dug. To pak zahtijeva zajedničku riznicu, koja se može ozakoniti samo odbacivanjem međuvladine arhitekture EU u korist najveće noćne more evropskih elita: demokratske federacije.
Zaista, tokom svojih 16 godina na vlasti, odlazeća kancelarka Njemačke nije blokirala stvaranje euroobveznica zbog ljutnje ili antipatije prema evropskoj sigurnoj imovini. Učinila je to jer nije imala interesa sukobljavati se s odlučnošću evropskih elita da zaustave proces integracije u EU prije nego što se pojavi išta što nalikuje demokratskoj federaciji.
Isto vrijedi i za vojnu integraciju. Čak i skromni projekat okupljanja pet hiljada evropskih snaga za brzo raspoređivanje nikada ne može biti više od simbolike. Ko će poslati te muškarce i žene da proliju svoju krv u nekom dalekom ratu? Francuski predsjednik? Njemačka kancelarka? Predsjednik Evropske komisije?
I ko će imati pravo opozvati ih ako je potrebno? Bez suverenog parlamenta koji bi podržao saveznu vladu koja donosi ove odluke, nijedna evropska vojska dostojna tog imena ne može se pojaviti.
Evropski lideri dobijaju ono što zaslužuju. Kada ih bilo koji američki predsjednik ošamari kako bi ih podsjetio ko je šef, ne preostaje im ništa drugo nego okrenuti drugi obraz, jer su oni odlučili odabrati svoje trenutne privilegije nauštrb evropske nezavisnosti. Svaki šamar dovoljno ih naljuti da zaprijete i opozovu ambasadore, ali onda nailaze na vlastito neprijateljstvo prema onome što je potrebno za oslobađanje Evrope od američke hegemonije.
Da bi se spriječila vrsta poniženja kojem je Trump podvrgao Merkel, Evropi su potrebne euroobveznice. Da bi spriječio poniženja poput onog koje je Biden nanio Macronu, potrebna mu je zajednička vojska. Ali euroobveznice i zajednička vojska zahtijevaju da se evropske nacionalne vladajuće klase (posebno one u zemljama kreditorima) odreknu vlastite pretjerane moći; i umjesto toga prihvatiti radikalnu ideju transnacionalnog glasanja za transnacionalnu saveznu vladu.
Njihova je dilema jasna: Pretvorite EU u demokratsku federaciju i na taj način izgubite pretjeranu moć nad evropskim građanima u kojoj uživaju u današnjoj nedemokratskoj EU ili se podvrgnite ritualnom bičevanju od strane bilo koga ko živi u Bijeloj kući. Čini se da su iza zvuka i bijesa njihovih periodičnih protesta evropski lideri napravili izbor.
