PISjournal – Ugovor o uzajamnoj odbrani, mega nabavka najmodernijih ratnih brodova i dodatnih borbenih aviona Rafal za 6.5 milijardi eura uz zajedničke planove eksploatacije plina simboli su novosklopljenog savezništva Grčke i Francuske. To će omogućiti prevazilaženje krize u odnosima između Pariza, Londona i Washingtona oko kontroverznog posla prodaje podmornica Australiji.
Grčka i Francuska su u utorak potpisale ugovor o odbrambenoj saradnji koji lideri dvije zemlje nazivaju historijskim.
Pored klauzule o uzajamnoj odbrani dogovorena je nabavka najsavremenijih francuskih fregata FDI HN za oko 3 milijarde eura, kompatibilnih sa borbenim avionima Rafal. Grčka je prvo naručila 18, a prošlog mjeseca još šest ovih francuskih letjelica za ukupno 3.5 milijarde eura.
Predsjednik Francuske Emmanuel Macron poručuje da se time jača sigurnost Evrope i njena strateška autonomija, a grčki premijer Kyriakos Mitsotakis nazvao je odbrambeni sporazum “simbolom cementiranja prijateljstva dvije zemlje koji nadilazi okvire NATO i EU”.
Dogovor dvije zemlje dolazi nakon debakla aranžmana Francuske s Australijom.
Umjesto kupovine 12 dizel podmornica od Pariza za više desetina milijardi dolara, Canberra se odlučila za takva plovila na nuklearni pogon od SAD i Velike Britanije i sa njima sklopila odbrambeni pakt kao protutežu Kini. Otkazivanje posla poremetilo je odnose Pariza sa Washingtonom i Londonom.
Novi ugovor sa Grčkom sada stiže kao mehlem na ranu koji pruža nove poslove francuskoj industriji i jača koncept evropske odbrane čiji je Pariz veliki zagovornik.
Vodeći francuski i njemački instituti za međunarodne odnose IFRI i SVP ukazuju da je savezništvo Grčke i Francuske zasnovano na vojnim, geopolitičkim i energetskim interesima kao i zajedničkom rivalstvu prema Turskoj.
Grčka intenzivira odbrambenu saradnju sa Francuskom, SAD-om, Izraelom, Kiprom, Egiptom i UAE kao dodatni zaštitni garant u sporovima sa moćnim istočnim susjedom. Kako bi modernizovala vojsku Atina je odlučila da uveća izdvajanja za odbranu na čak 5.4 milijardi eura.
Pariz već godinama jača prisustvo u istočnom Mediteranu suprotstavljajući se interesima Turske. Nakon kraha podmorničkog aranžmana sa Australijom još snažnije se zalaže za jačanje samostalne evropske odbrane. Zajedno sa drugim zemljama regiona poput Grčke i Kipra jača odbrambenu saradnju i planira zajedničku podvodnu eksploataciju i distribuciju plina.
Od 2017. godine, tri zemlje često izvode zajedničke pomorske manevre. Potpisani su i sporazumi o energetskoj i pomorskoj sigurnosti kao i zajedničkim operacijama na kopnu, moru i u vazduhu.
Francuski IFRI i njemački SVP ukazuju da su tačke koje konfrontiraju Tursku i Francusku upravo geopolitički rivalitet na području Mediterana (Libija, Sirija, Liban) i izvori plina u istočnom Sredozemlju.
Suprotstavljeni interesi kulminirali su u junu prošle godine kada je francuska fregata Le Kurbet u okviru NATO operacije “Čuvar mora” (Sea Guardian) pokušala uraditi inspekciju turskog teretnog broda sa tovarom oružja za Libiju. To su spriječili turski ratni brodovi iz pratnje koji su počeli da ciljaju francusku fregatu.
Prema IFRI-ju epicentar konfrontacije je spor Ankare sa Atinom i Nikozijom oko teritorijalnih prava u Mediteranu i eksploatacije plina. Pariz smatra neprihvatljivim turske napore u eksploataciji plina na sjeveru Kipra i poziva Evropu na suprotstavljanje “turskom agresivnom ponašanju”.
Turska optužuje Francusku da se sa jedne strane bori protiv terorista Islamske države, a sa druge strane podržava kurdsku miliciju YPG koju Ankara smatra terorističkom organizacijom. Ankara osporava pravo Grčkoj da proglasi ekskluzivne ekonomske zone na ostrvima blizu sopstvene teritorije i poziva na ravnomjernu raspodjelu energetskih resursa između država regiona.
Francuska zajedno sa Grčkom, Kiprom, Izraelom, Egiptom i drugim zemljama regiona, bez Turske, je dio “Istočno-mediteranskog gasnog foruma” čiji je cilj da eksploatiše i distribuira gas iz podvodnih ležišta na sopstvena i tržišta EU. Francuski energetski gigant Total i italijanski ENI već su dobili dozvole za eksploataciju u obalnom području Grčke, Kipra i Libana.
Novi ugovori na polju odbrane i energetike jačaju vojne veze Grčke i Francuske koje su već godinama na visokom nivou i bilateralno i kroz okvire NATO i EU.
U arsenalu oružanih snaga Grčke godinama se nalazi francuska oprema. Kopnena vojska koristi protivoklopne rakete Milan, lahka izviđačka oklopna vozila VBL, izviđački dron Sažem Sperver i radar za osmatranje ciljeva na zemlji BOR-A-550.
Mnogo je veće učešće francuskog naoružanja u ratnom vazduhoplovstvu Grčke. Grčko nebo čuva ukupno 40 aviona Miraž 2000, a za borbeno traganje i spašavanje koriste se helikopteri H-215M. U upotrebi se nalazi i više projektila vazduh-vazduh i vazduh-zemlja, kao i PVO sistem Krotal.
Ratna mornarica koristi fregate klase Votsis i više manjih plovila, kao i protivbrodske rakete Exocet. Tradicionalna saradnja se održava stalnim vojnim vježbama, gdje osim Francuske učestvuje i Kipar, a ponekad i Kipar, Izrael i UAE.
Nekoliko mjeseci poslije potpisivanja sporazuma o gasu, Grčka je počela nabavku izviđačkih dronova Heron iz Izraela.
Zatim je ove godine potpisan i najvrijedniji vojni ugovor Grčke i Izraela u historiji, za izgradnju centra za obuku pilota, koji podrazumijeva i nabavku aviona M-346 iz Italije, dok će Izrael modernizovati postojeću grčku flotu trenažne avijacije.
Posljednja velika aktivnost u nizu u kojoj su učestvovale i zemlje uključene u projekat plinovoda EastMed, ali i SAD, Španija i Ujedinjeni Arapski Emirati bila je vježba Iniohos 21, sa učešćem oko 100 borbenih aviona u aprilu.
