Paul Taylor EU
PISjournal – Tamni oblak Omicron varijante koronavirusa možda čini tvoje planove za Novu godinu neizvjesnim ali ipak postoje razlozi zbog kojih se treba nadati da će EU napraviti značajan progres u vezi teških pitanja u 2022. godini.
Iako je jasno da ćemo morati živjeti sa Covidom još neko vrijeme, novi politički poretci se javljaju odkad je Njemačka promijenila vladu u decembru. Ovo će ponuditi mogućnost inovativnih rješenja za dugo trajuće probleme u Evropskoj uniji.
Zapravo, postoji nekoliko stvari koje bi mogle krenuti po zlu: nekontrolisana navala smrtonosnijih varijanti koronavirusa koje bi mogle obustaviti ekonomski oporavak, ruska ofanziva na Ukrajinu, poljska blokada institucija EU u borbi za vladavinu prava i evropske fondove.
Međutim, nijedan od ovih crnih scenarija nije siguran ili čak vjerovatan. Postoje neporecive osnove da budemo optimistični u vezi nadolazeće godine.
Koalicija za investicije
Posle godina bezidejnih borbi oko poprilično zloupotrebljivanih EU fiskalnih pravila – koja su suspendovana na početku pandemije Covid-a – pojavljuje se konsenzus da se, kako bi se izbjeglo gušenje oporavka, propisi o disciplini budžeta moraju promijeniti prije nego stupe na snagu u 2023. godini.
Od ekonomičnog sjevera do rasipničkog juga postoji široko rasprostranjena svijest da su javne investicije ključ za uspjeh zelene i digitalne transformacije evropske ekonomije te da zastarjeli dugovi i limiti deficita ne smiju biti prepreka. Uz to, francuski predsjednik Emmanuel Macron i italijanski premijer Mario Draghi zajednički su pozvali na reformu kako bi se produžilo kolektivno zaduživanje EU izvan privremenog fonda za oporavak stvoren 2020. godine.
Nova njemačka koalicija lijevog centra također želi pojačati javna ulaganja u modernizaciju svojih loših transportnih, telekomunikacionih i energetskih mreža i postići ambiciozne ciljeve u borbi protiv klimatskih promjena. Do sada se fokusiralo na prenamjenu nepotrošenih sredstava pozajmljenih tokom krize COVID-19, ali kancelar Olaf Scholz i njegov ratoborni ministar finansija, Christian Lindner, nisu isključili još jedno ad hoc pribjegavanje EU tržišta obveznicama ako bude potrebno.
Čak je i nova koalicija holandskog premijera Marka Ruttea posvećena značajnom povećanju javne potrošnje na stanovanje, socijalnu pomoć i klimatske mjere, te konstruktivnijoj evropskoj ulozi od prethodnog pozicioniranja Holandije kao lidera “štedljive” frakcije Evropske unije.
Macron je u martu sazvao summit o postpandemijskom ekonomskom modelu za Evropu, koji će vjerovatno pokazati ove nove prioritete, uključujući veće javne investicije, minimalnu platu u svim zemljama EU, pravednije oporezivanje preduzeća, stroža pravila trgovine i ulaganja i proaktivniju ulogu EU u promovisanju evropskih šampiona u ključnim tehnologijama – od baterija i mikročipova do virtuelnih poslužitelja dostupnih preko interneta i svemirskih sistema.
Nakon godinu dana u zastoju, sa bivšom njemačkom kancelarkom Angelom Merkel u sutonu njene vlasti i Macronom kojem je pažnja preusmjerena na pokušaj da bude ponovo izabran u aprilu 2022. godine, Evropska unija se može nadati energičnijem francusko-njemačkom liderstvu od mjeseca maja pa nadalje.
Izgledi centriste Macrona da osvoji drugi mandat izgledaju jaki, ali čak i ako bi njegova protivnica iz redova desničara, Valérie Pécresse, ostvarila pobjedu, Francuska bi ostala na proevropskom kursu. Glavna razlika između dvoje francuskih lidera vjerovatno bi bio njihov stav o migracijama, ali čak je i Macron već tražio strožiju graničnu kontrolu i veću političku kontrolu nad evropskom šengenskom zonom putovanja bez pasoša.
Trostranačka koalicija u Berlinu, sa ministrima Zelenih u ključnim resorima vanjskih poslova i ekonomije i klime, postavila je produbljivanje EU visokim prioritetom, kao i italijanska vlada. Bilo da Draghi postane predsjednik Italije 2022. godine i koristi tu ulogu da vodi proevropsku reformističku vladu, ili da ostane na mjestu premijera, Rim će biti aktivan partner uz Pariz i Berlin u pokretanju evropske ekonomske i političke integracije.
EU bi također sljedeće godine mogla početi ispravljati svoje geopolitički kratkovidno zanemarivanje Zapadnog Balkana. Kada se francuski izbori okončaju, postoje dobre šanse da će konačno otključati pristupne pregovore sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom.
Oštriji u vladavini prava
Nova njemačka vlada je jasno dala do znanja da će biti manje popustljiva kada je riječ o potezima nacionalističkih lidera Poljske i Mađarske u potkopavanju nezavisnosti suda, ograničavanju medijske slobode i ljudskih prava i odbacivanju prednosti EU zakona nad nacionalnim zakonodavstvom.
Čvršća podrška Berlina i Pariza trebala bi staviti Evropsku komisiju u snažnu poziciju da iskoristi svoj položaj da vrši pritisak na poštivanje odluka Suda pravde Evropske unije, nastavljajući da zadržava sredstva za povrat sredstava iz Varšave i Budimpešte. Iako je malo vjerovatno da će mađarski premijer Viktor Orban odustati prije parlamentarnih izbora u svojoj zemlji u aprilu, suočava se s najjačim izazovom svoje neliberalne vladavine do sada iz proevropskog fronta ujedinjene opozicije. Čak i ako bude ponovo izabran, on bi mogao biti u slabijoj poziciji i tražiti pragmatično rješenje.
Poljska konzervativna stranka Pravo i pravda neće izlaziti na izbore do 2023. godine, ali bi se i ona mogla suočiti s pritiskom da postigne kompromis oko pitanja vladavine prava, kako za pristup fondovima EU, tako i za jačanje evropske solidarnosti u vezi s manipulacijom migracija Bjelorusije na njenoj istočnoj granici i ruskoj prijetnji prema susjednoj Ukrajini. Postoje slabi signali da Varšava želi ublažiti, ako ne i okončati svoj spor sa Briselom.
Strateški savez
Obje organizacije će 2022. obnoviti svoje strateške doktrine: EU će u martu usvojiti svoju prvu zajedničku analizu prijetnji i definirati svoj nivo vojnih ambicija u Strateškom kompasu. A NATO treba da ažurira svoj strateški koncept po prvi put u deset godina na summitu u Madridu u ljeto. Posljednja verzija koncepta, odobrena 2011. godine, definirala je Rusiju kao sigurnosnog partnera, nije spominjala Kinu i fokusirala se na borbu protiv terorizma i misije upravljanja krizama, a ne na takmičenje velikih sila i teritorijalnu odbranu.
NATO će ostati okosnica čvrste sigurnosti u Evropi, usprkos pitanjima vezanim za dugoročnu posvećenost Sjedinjenih Država, ali mnogi novi sigurnosni izazovi sada zahtijevaju širi paket alata EU – uključujući sankcije, izgradnju institucija, razvojnu pomoć, regulatornu konvergenciju, kibernetičku sigurnost i borbu dezinformacija – a ne vojni čekić NATO-a.
Uz nezapamćenu podršku u Bijeloj kući odbrambenim integracijama u EU, očekujte iskorak u saradnji NATO-a i EU ove godine, kao i imenovanje novog generalnog sekretara NATO-a koji je više naklonjen odbrambenim naporima EU od odlazećeg Jensa Stoltenberga.
Nakon Brexita
Odlazak lorda Davida Frosta, za kojim niko ne žali, kao žestokog glavnog pregovarača o Brexitu u Ujedinjenom Kraljevstvu pruža barem jedan razlog za nadu da će se evropsko-britanski odnosi početi oporavljati od posljedica Brexita.
Premijeru Borisu Džonsonu potrebno je rješenje za trgovinski problem Sjeverne Irske nastao protokolom o kojem je Frost pregovarao u trgovinskom sporazumu između EU i Britanije 2020. godine, stvarajući neugodnu carinsku granicu u Irskom moru kako bi se izbjegle granične kontrole na ostrvu Irska. Postoje znakovi da Ujedinjeno Kraljevstvo želi dogovor prije izbora za skupštinu Sjeverne Irske u maju, na kojima bi republikanska Sinn Fein inače mogla da se pojavi kao najjača stranka.
Nakon godinu dana grozničavog traženja novih prijatelja širom svijeta dok se ponašao kao da EU više ne postoji, London bi konačno mogao biti spreman da pragmatičnije postupa sa svojim najbližim susjedima i najvećim trgovinskim partnerima 2022. godine. To bi zaista bilo novogodišnje čudo
