Harun Nuhanović
Autor je magistar međunarodnih odnosa i aktivista nevladinih organizacija. Polja istraživanja kojima se bavi su međunarodni odnosi, diplomatija, vanjska politika, Bliski Istok, izraelsko-palestinski sukob.
PISjournal – Zločin u Srebrenici kojeg su planski izvršile srpske snage na čelu sa Radovanom Karadžićem i Ratkom Mladićem je Međunarodni sud za bivšu Jugoslaviju okarakterisao kao genocid.
Također, Međunarodni krivični sud u Haagu po tužbi Bosne i Hercegovine protiv SR Jugoslavije je zaključio kako Jugoslavija nije učinila dovoljno da spriječi zločin genocida čime je postala prva država koja je presuđena za kršenje Konvencije o genocidu.
Pored sudova koji su presudili genocid u Srebrenici, parlamenti širom svijeta su donijeli rezolucije kojima se prihvataju presude relevantnih međunarodnih sudova prisjećajući se najvećeg zločina na prostoru Europe nakon Drugog svjetskog rata.
Iako rezolucije nemaju nikakav obavezujući karakter, sljedeće države su usvojile rezoluciju o genocidu u Srebrenici: SAD, Luxemburg, Litvanija, Hrvatska, Kosovo, Crna Gora, Belgija, Australija, Kanada, Iran, Austrija i Albanija te EU parlament.
Rezolucije Kongresa su najsadržajnije obuhvatajući svaki aspekt genocida u Srebrenici. SAD su usvojile ukupno tri rezolucije. Predlagači ovih rezolucija su bili Joe Biden, JosephLiberman, Gordon i Christopher Smith. Američke rezolucije nedvojbeno karakteriziraju dešavanja u BiH agresijom i etničkim čišćenjem kao i genocidom. Kongres se pored presuda međunarodnih sudova referiše i na Konvenciju o genocidu koja je usvojena 1948. na prijedlog RaphaelaLemkina. Tim rezolucijama SAD su jasno izrazile svoj stav o dešavanjima u BiH devedesetih godina.
Navodeći UN-ov neuspjeh u sprečavanju genocida, SAD su priznale kako međunarodni akteri nisu uradili dovoljno kako bi se ubijanja i likvidacije nevinih ljudi zaustavila. Bitno je podsjetiti kako je u tom vremenu bilo i drugih kriznih tačaka u svijetu koje su bile važne za SAD. S obzirom na te okolnosti, SAD su prepustile EU da riješi krizu u BiH. To se nije dogodilo što je vodilo počinjenju genocida u BiH.
S obzirom na satelitske snimke koje je SAD objavio, znalo se kako se vrše neke radnje u Srebrenici. To je bilo premještanje ubijenih Bošnjaka u Srebrenici kao i sakrivanje ubijenih Bošnjaka tokom njihove likvidacije. Uključujući ova dešavanja u rezolucije, SAD su dale do znanja da se ovo nije bila praksa do sada što je predstavljalo novi moment u činjenju zločina.
Za razliku od drugih rezolucija o Srebrenici, američke rezolucije, preciznije rečeno ona iz 2015., jasno i nedvojbeno targetiranju one koje su pomagali u genocidu iz susjedne Srbije kao i one koji negiraju zločin genocida kako u BiH tako i u Srbiji.
Tako rezolucija targetira „istaknute Srbijanske zvaničnike kao i zvaničnike bosanskih Srba, između ostalog, koji negiraju genocid ili u najmanju ruku odbijaju da prihvate događaje u Srebrenici kao genocid ili traže način da trivijaliziraju obim zločina.“ Milorad Dodik je u rezoluciji Predstavničkog doma, H. RES 1045., označen kao negator genocida referišući se na njegove riječi kako je genocid „fabrikovani mit“ kao „najveće obmane 20. Stoljeća.“
Za razliku od rezolucija Kongresa SAD, rezolucije EU parlamenta su kraće. Veoma kratko opisuju događaje koji su vodili počinjenju genocida.
Ove rezolucije se referišu samo na presude Suda za bivšu Jugoslaviju bez pominjanja Konvencije o genocidu. Rezolucijom iz 2009., 11. juli je proglašen kao komemorativni dan za Srebrenicu u Parlamentu EU. Posljednja rezolucija koja je usvojena u EU Parlamentu je izrazila podršku civilnim organizacija u BiH, Majkama Srebrenice i enklave Žepa, u njihovom nastojanju da se o zločinima govori i prenosi ne samo u BiH nego i u svijetu.
Preostale usvojene rezolucije o Srebrenici su manje ili više iste ili slične sa onima usvojenim u Kongresu SAD ili Parlamenta EU. Međutim, postoji drugi momentum kada su u pitanju Australija i Kanada. U ovim državama je bilo lobiranja protiv usvajanja ovih rezolucija.
Snažni protivnici usvajanja rezolucije u kanadskom parlamentu su bili Konzervativna partija i premijerStephenHarper koji su odbili verziju rezolucije koka pominje termin genocid. Razlozi za ovakvo djelovanje Konzervativaca i premijera su bile njihove veze sa ruskom i i srpskom zajednicom u Kanadi. Međutim, lobiranjem Instituta za istraživanje genocida koji djeluje u Kanadi podigao se interes javnosti za ovo pitanje. Tako su uz pomoć parlamentaraca BrianMassea i Robert Oliphanta rezolucije usvojene u kanadskom parlamentu.
Australski parlament se također suočio sa snažnim pritiscima prilikom usvajanja rezolucije o genocidu u Srebrenici. Ambasada Srbije, Srpska pravoslavna crkva (SPC) i dijasporska zajednica su snažno lobirala protiv ove rezolucije. Koliko je bilo značajno za Srbiju da se ne usvoji rezolucija govori činjenica da je tadašnji zamjenik premijera Srbije, Ivica Dačić, došao u zvaničnu posjetu Australiji.
Tom prilikom se sastao sa članovima parlamenta i vladinim zvaničnicimaubjeđujući ih da se rezolucija ne usvoji. Pored snažne kampanje koju je Srbija vodila, australski parlament je 2012. usvojio rezoluciju o genocidu u Srebrenici.
Najveći zločin u Europi nakon Drugog svjetskog rata je počinjen u Srebrenici. Za genocid pred Međunarodnim sudom za bivšu Jugoslaviju je osuđeno i političko i vojno rukovodstvo Republike Srpske. Kako bi sačuvale od zaborava genocid u Srebrenici, države su u svojim parlamentima usvajale rezolucije kojima su osuđivale počinjene zločine. Na taj način su se solidarisale sa žrtvama šaljući poruku kako se nikada i nikome ne smije nešto slično dogoditi.
Ekskluzivno PISjournal
