PISjournal – Vrijeme kada nas je brz napredak u vještačkoj inteligenciji mogao iznenaditi je davno prošlo.
Danas se pomaci dešavaju tako nemilosrdnim tempom da su postali nešto normalno, a ne izuzetak. Prije nekoliko sedmica, Sjedinjene Države su potvrdile da žele dominirati svijetom vještačke inteligencije najavljujući 500 milijardi dolara ulaganja u tu industriju,i najavile ukidanje sigurnosnih propisa u vezi vještačke inteligencije koje je donijela prethodna administracija.
U međuvremenu, Kina je predstavila jeftin AI model otvorenog koda, razvoj koji je šokirao industriju, poništivši milijarde dolara tržišne vrijednosti američkih AI kompanija. Istovremeno, Sam Altman je predstavio OpenAI-jev plan za 2025., sa detaljima o nadolazećim izdanjima GPT-4.5 i GPT-5, modela za koje se očekuje da će značajno unaprijediti sposobnosti zaključivanja i donošenja odluka.
Ovi veliki događaji odigrali su se samo nekoliko dana prije samita o umjetnoj inteligenciji, održanog 10.-11. februara u Parizu, postavljajući teren za pojačane tenzije i promjenu prioriteta među globalnim liderima. Umjesto foruma za raspravu o regulaciji umjetne inteligencije, samit je postao platforma na kojoj su nacije i korporacije nastojale potvrditi svoj uticaj, vođeni najnovijim otkrićima umjetne inteligencije i geopolitičkim manevrisanjem.
Pariški samit o umjetnoj inteligenciji, čiji su zajednički domaćini Francuska i Indija, okupio je ne samo svjetske lidere već i ključne igrače iz AI industrije, uključujući OpenAI, Google, Meta i istaknute francuske startupe poput Mistrala i Helsinga. Međutim, ono što je ovaj samit izdvojilo bilo je njegovo izrazito odstupanje od prethodnih foruma održanih u Velikoj Britaniji i Južnoj Koreji, koji su prvenstveno bili fokusirani na smanjenje rizika od umjetne inteligencije i brige o sigurnosti. Nasuprot tome, samit u Parizu je namjerno pozicioniran kao „samit AI akcije“, stavljajući ulaganja, inovacije i ekonomske mogućnosti u prvi plan.
Imajući to na umu, može se reći da je Pariški samit o umjetnoj inteligenciji u prvi plan iznio dva glavna pitanja, odnosno pojavu nove ere u utrci vještačke inteligencije i sve veću moć velikih tehnoloških kompanija.
AI utrka: Era takmičenja
Samit o umjetnoj inteligenciji u Parizu razotkrio je sve intenzivniju konkurenciju među svjetskim silama, otkrivajući da globalna utrka u vještačkoj inteligenciji više nije ograničena na rivalstvo između SAD-a i Kine. Nova fraktura se pojavljuje unutar transatlantskog saveza, signalizirajući fundamentalnu promjenu u evropskom pristupu vještačkoj inteligenciji.
Evropske nacije, posebno Francuska i šira Evropska unija, okreću se ka većoj nezavisnosti u razvoju veštačke inteligencije, sa ciljem da smanje oslanjanje na američku tehnologiju. EU je u početku nastojala da se uspostavi kao globalni lider u regulaciji AI uvođenjem evropskih zakona o vještačkoj inteligenciji. Međutim, ta strategija nije mogla da se probije na svjetsku scenu najviše zbog toga što su se tome protivile američka vlada i moćne američke tehnološke kompanije. Shvaćajući da samo regulatorno vodstvo nije dovoljno, čini se da Evropa sada prebacuje svoj fokus na to da postane AI Hub (glavno čvorište vještačke inteligencije), aktivno se takmičeći i sa SAD i sa Kinom.
Ovaj pomak je postao očigledan na samitu u Parizu, gdje je francuski predsjednik Emmanuel Macron najavio ulaganje od 109 milijardi eura (114 milijardi dolara) u AI, ojačavajući ambicije Evrope da predvodi u inovacijama AI. Isto tako, predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen predstavila je inicijativu InvestAI, napor od 200 milijardi eura usmjeren na jačanje istraživanja i infrastrukture umjetne inteligencije, dodatno naglašavajući odlučnost EU da razvija umjetnu inteligenciju neovisno o dominaciji Silikonske doline.
Osim tehnoloških ambicija, ovaj pomak nosi značajne geopolitičke implikacije. Evropa postaje sve opreznija u pogledu svoje zavisnosti od SAD u pogledu tehnološkog napretka, posebno sada kada je na vlasti Donald Trump.Pristup SAD-a vještačkoj inteligenciji u stilu Velikog brata mogao bi ugroziti poziciju Evrope u globalnom AI sistemu, čineći je politički ranjivom za američke interese. Jednostavno rečeno, ako Evropa ostane tehnološki ovisna, bila bi prisiljena da se uskladi s politikom Washingtona, čak i kada je u sukobu s njenim vlastitim strateškim i ekonomskim interesima. Što je još gore, ako buduća američka administracija odluči da je Evropa više teret nego strateški saveznik,ostavit će je. Pouke iz ukrajinskog rata i ovisnost Evrope o američkoj vojnoj pomoći pojačale su važnost tehnološke nezavisnosti.
Evropa ima za cilj nezavisnost
Samit u Parizu poslužio je kao jasna izjava da Evropa aktivno teži suverenitetu vještačke inteligencije, označavajući početak nove konkurentske utrke ne samo između tradicionalnih protivnika, već i između historijskih saveznika.
Razdor između Evrope i SAD-a dodatno je naglašen odbijanjem SAD-a i Ujedinjenog Kraljevstva da potpišu konačnu deklaraciju o umjetnoj inteligenciji, navodeći zabrinutost zbog prekoračenja propisa. Ton i retorika američkih zvaničnika na samitu označili su prekretnicu u geopolitici umjetne inteligencije.
Potpredsjednik SAD-a J.D. Vance, koji je predstavljao SAD, otvoreno je odbacio zabrinutost za sigurnost umjetne inteligencije u korist nereguliranog rasta. “Nisam došao ovdje da pričam o sigurnosti umjetne inteligencije, što je bio naziv konferencije prije nekoliko godina. Ovdje sam da razgovaram o mogućnostima umjetne inteligencije,” izjavio je američki potpredsjednik. Ova izjava ne samo da je potvrdila odlučnost Washingtona da predvodi razvoj umjetne inteligencije pod svojim uvjetima, već je signalizirala i čvrsto odbacivanje međunarodnog nadzora ili ograničenja.
Što je još upečatljivije, Vance se direktno suprotstavio propisima u evropskom stilu, navodeći da Trumpova administracija “ne može i neće” prihvatiti da strane vlade “zategnu šarafe američkim tehnološkim kompanijama”. Njegovi komentari su ostavili malo prostora za sumnju: SAD vide vodstvo umjetne inteligencije kao pitanje nacionalne sigurnosti i ekonomske dominacije.
Kao rezultat toga, nastojanje EU-a za autonomijom i agresivne AI ambicije SAD-a sugeriraju da budućnost upravljanja umjetnom umjetnom inteligencijom neće biti zajednički globalni napor, već će biti bojno polje za moć i uticaj.
Velika tehnološka pobjeda
Samit je dao dva jasna ishoda: porast ulaganja u umjetnu inteligenciju i nedostatak strogih propisa o tehnologiji. S obzirom na ovakvu situaciju, postaje evidentno da su primarni korisnici tehnološki giganti čiji uticaj nastavlja da se neviđenom brzinom.
Dok se diskusija vrti oko državnih politika, prava pokretačka snaga inovacija i tehnološkog napretka ostaje privatni sektor. Vlade se, uprkos svojim regulatornim ambicijama, sve više oslanjaju na napredak koji predvode ove korporacije. Godinama smo svjedoci rastuće dominacije tehnoloških firmi, ne samo u oblikovanju tehnoloških otkrića već i u učvršćivanju njihove uloge ključnih igrača u globalnim poslovima.
U tom kontekstu, samit je nenamjerno ojačao stisak velikih korporacija nad upravljanjem umjetnom inteligencijom. Koncentracija istraživanja i razvoja AI unutar odabrane grupe moćnih firmi učvrstila je tehnopolarni svjetski poredak, u kojem privatni subjekti imaju značajan uticaj u oblikovanju globalnih politika umjetne inteligencije, često nadmašujući regulatorni domet nacionalnih država.
Zanemarivanje regulatornih propisa
Upečatljiv pomak na samitu o umjetnoj inteligenciji bio je primjetno povlačenje od diskusija o regulaciji umjetne inteligencije. Za razliku od prethodnih samita, na kojima je prioritet bio rješavanje rizika i etičkih pitanja, u konačnoj deklaraciji jedva da se pominje sigurnost. Umjesto podsticanja globalne saradnje u upravljanju umjetnom inteligencijom, događaj se pretvorio u bojno polje za nadmetanje nacionalnih interesa i korporativnih agendi. Pojednostavljeno rečeno, postao je izlog geopolitičkih ambicija i korporativne dominacije, a ne forum za odgovoran nadzor.
Kako se sposobnosti umjetne inteligencije ubrzavaju, izgledi za nadljudsku umjetnu inteligenciju više nisu daleka mogućnost već nadolazeća stvarnost. Ipak, umjesto da se suoče s dubokim implikacijama ovih napretka, globalni lideri ostaju fiksirani na osiguravanje svoje pozicije u ovoj utrci. Konkurencija sada ima prednost nad upravljanjem. Ključna stvar ovdje je da li će iko preuzeti odgovornost za sigurnost i etiku kada je upotreba vještačke inteligencije u pitanju?
