PISjournal – Pad vlade Ašrafa Ganija u Afganistanu i kolaps vlade Bašara al-Asada u Siriji dva su istaknuta politička i društvena događaja na Bliskom istoku i centralnoj Aziji, koja, iako naizgled imaju određene sličnosti, zapravo posjeduju fundamentalne razlike. U nastavku ćemo govoriti o njihovim ključnim sličnostima i razlikama.
Prvo, što se tiče sličnosti, može se reći da su se obje vlade, pod teškim domaćim pritiskom, suočavale s nezadovoljstvom većine svog naroda, kao i sa stajalištima političkih protivnika unutar zemlje, a s inostranog aspekta s reakcijom međunarodnih i regionalnih sila. U Afganistanu su talibani, kao unutrašnja snaga nastala iz srca tradicionalnog i ruralnog društva, osporavali vladu Ašrafa Ganija koristeći stranu podršku, a u Siriji su se unutrašnji protivnici suprotstavljali Bašarovoj vladi uz podršku nekih regionalnih i zapadnih zemalja.
Drugo, režim Bašara al-Asada je u velikoj mjeri ovisio o podršci Rusije i paravojnih grupa. Ova ovisnost o stranoj podršci oslabila je unutrašnje povjerenje i povećala utjecaj regionalnih aktera u unutrašnjoj politici Sirije.
Vlada Ašrafa Ganija se, također u velikoj mjeri oslanjala na finansijsku i vojnu pomoć Sjedinjenih Država i NATO-a. Ova strukturna zavisnost učinila je vladu Ašrafa Ganija nesposobnom za nezavisnu stabilnost. U oba sistema, u njihovoj sudbini je bila istaknuta uloga velikih sila. Pad Ašrafa Ganija dogodio se nakon povlačenja američkih i NATO snaga, dok je vlada Bašara al-Asada uspjela da opstane uz izuzetnu vojnu podršku Rusije, a doživjela kolaps usljed smanjenja ruske podrške.
Treće, obje vlade su se suočile s krizom javnog povjerenja većine društva. Široko rasprostranjeni protesti i brutalna represija Bašara al-Asada u Siriji doveli su do toga da mnogi sirijski građani smatraju njegovu vladu nelegitimnom. Isto tako, široko rasprostranjena korupcija u afganistanskoj vladi, neefikasnost administrativnog sistema i nemogućnost uspostavljanja sigurnosti doveli su do toga da mnogi Afganistanci izgube povjerenje u vladu. Zapravo, korupcija, neefikasno upravljanje i nemogućnost pružanja osnovnih usluga građanima doveli su u pitanje legitimitet obje vlade.
Četvrto, vlada Ašrafa Ganija nije imala stvarnu moć u većem dijelu Afganistana, a talibani su postepeno preuzeli kontrolu nad mnogim dijelovima zemlje. Uprkos stranoj podršci, vlada Bašara al-Asada je na dugi vremenski period bila izgubila velike dijelove Sirije i nije imala potpunu kontrolu nad zemljom.
Peto, obje krize dovele su do humanitarnih katastrofa i masovnih migracija ljudi. Građanski rat u Siriji zbog tekfirijskih i terorističkih grupa i nedostatka jedinstva unutar vojske za obračun s ovim grupama doveo je do miliona raseljenih, a kriza u Afganistanu izazvala je i tešku nesigurnost i masovni bijeg naroda.
Šesto, afganistanska vlada je u velikoj mjeri ovisila o političkim ličnostima i nedostajale su joj efikasne i nezavisne institucije. Ova institucionalna slabost ubrzala je kolaps. Sirijska vlada je također bila uspostavljena na ličnosti i koncentrirana oko porodice Asad. Nedostatak jakih institucija učinio je njenu vladu krhkom.
Sedmo, iznenadno povlačenje američkih i NATO snaga imalo je direktnu ulogu u kolapsu afganistanskog republikanskog sistema. Ova odluka je dovela do brzog kolapsa Kabula u korist talibana. Pad Bašara al-Asada je, također, povezan s promjenama u stajalištima Rusije i regionalnim razvojem događaja.
Pad afganistanske vlade koju je predvodio Ašraf Gani i pad sirijske vlade koju je predvodio Asad imaju značajne razlike koje proizlaze iz povijesnih, političkih i društvenih pozadina dvaju zemalja.
Navodimo najvažnije razlike:
Prvo, talibanski pokret se pojavio kao ukorijenjena snaga unutar Afganistana. Ova grupa je imala radikalnu islamsku ideologiju i imala je podršku nekih dijelova afganistanskog društva, posebno u udaljenim pokrajinama i ruralnim područjima. Oslanjajući se na lokalni etnički identitet i koristeći slabost centralne vlade, talibani su uspjeli steći relativni legitimitet. Ali, protivnici vlade Bašara al-Asada, koji su uključivali nekoliko grupa, bili su sekularni pobunjenici, ekstremistički islamisti kao što su ISIL i Front al-Nusra i druge etničke grupe i frakcije. Ove protivničke grupe su uglavnom nastale kao rezultat unutrašnjih tenzija i gušenja narodnih protesta i nisu imale društveni integritet i legitimitet talibana.
Drugo, vlada Ašrafa Ganija pala je pod uticajem sporazuma iz Dohe i odluke američke vlade da povuče svoje snage iz Afganistana. Neočekivani odlazak NATO snaga oslabio je moral vojske i brzi raspad Kabula. Međunarodna zajednica je odigrala istaknutu ulogu u padu republikanskog sistema u Afganistanu. Nakon što su se talibani približili kapijama Kabula, Ašraf Gani je pobjegao iz zemlje, a njegova vlada se srušila bez otpora. Nedostatak vodstva u trenutku krize je ubrzao kolaps. Pad Ganijeve vlade zapravo je bio vrlo brz i bez značajnijeg otpora. Pateći od korupcije, lošeg upravljanja i sve manje međunarodne podrške, afganistanske snage sigurnosti su se rasformirale brzo i bez napora. Ali, u slučaju Sirije, međunarodna zajednica je bila izuzetno sukobljena zbog suprotstavljenih interesa. S jedne strane, Rusija je snažno podržavala Asadovu vladu, a s druge strane, zapadne zemlje i niz arapskih zemalja podržavale su protivničke grupe. Ove razlike izazvale su tešku i dugotrajnu krizu. Bašar al-Asad je godinama stajao protiv opozicije uz pomoć svojih saveznika, ali je na kraju bio primoran da pobjegne zbog smanjenja podrške.
Treće, većina afganistanskog društva su sunniti, ali etničke tendencije imaju uticaj na unutrašnju politiku ove zemlje. Talibani, koji pripadaju paštunskoj etničkoj grupi, iskoristili su etničke razlike u svoju korist. Međutim, Sirija ima široku vjersku i etničku raznolikost koja uključuje alevite, sunnite, kršćane, Kurde i Druze. Bašar Asad pripada alevitskoj manjini, koja je imala koristi od podrške manjina, a aleviti su mu davali podršku kako ne bi bili napadnuti od strane ekstremista.
Kao rezultat toga, pad afganistanske vlade izazvao je tešku humanitarnu krizu i povećanu migraciju i bijeg ljudi iz zemlje. Također, ponovna dominacija talibana suočila je ljude s društvenim ograničenjima i narušavanjem ljudskih prava. Humanitarna kriza u Siriji pojavila se u mnogo širim dimenzijama. Građanski rat je ubio stotine hiljada ljudi, raselio milione i uništio infrastrukturu te zemlje. Ova kriza je postala jedna od najvećih ljudskih katastrofa 21. vijeka.
Stoga, nedostatak povjerenja u unutrašnje komponente vlasti, kao što je kohezija etničkih grupa i frakcija i pretjerano povjerenje u strane sile uzrokovali su slabljenje i pad tih vlada.
Ekskluzivno PISjournal
