Sanadin Voloder
Autor je novinar, NVO aktivista i istraživač. Bio je novinar i urednik portala Akos. Saradnik je više bosanskohercegovačkih i regionalnih medija. Autor je knjige ‘Priče iz Hercegovine’.
PISjournal – U aprilu 2022. godine, konzervativni američki think tank Heritage Foundation, koji radi sa širokom koalicijom od 50 konzervativnih organizacija, pokrenuo je Projekat 2025 – plan za sljedećeg konzervativnog predsjednika Sjedinjenih Američkih Država.
Vodeća publikacija Projekta, Mandat for Leadership: The Conservative Promise, opisuje jednostavnim jezikom i detaljima, na preko 900 stranica, kako bi druga Trumpova administracija trebala izgledati.
Dokument sa iscrpljujućim tehnokratskim detaljima, fokusiran uglavnom na saveznu birokratiju, lahko se uklapa uz Trumpov projekat osvete. Ovo je suština strategije iza spektakularnosti Trumpovih skupova.
Izrada planova tranzicije za predsjedničkog kandidata je normalna praksa u SAD-u. Ono što nije normalno kod Projekta 2025, sa isprepletenom domaćom i međunarodnom agendom, jesu sami planovi. Oni za klimu i globalno okruženje, odbranu i sigurnost, globalni ekonomski sistem i institucije američke demokratije u širem smislu ciljaju na ništa manje od potpunog razbijanja i restrukturiranja kako američkog života tako i svijeta kakvog poznajemo.
Prema riječima predsjednika Heritage Foundationa Kevina D. Robertsa, opasna agenda će “poraziti antiameričku ljevicu, u zemlji i inostranstvu”.
Preporuke uključuju potpuno ukidanje američkih Federalnih rezervi u korist sistema “slobodnog bankarstva”, potpuni preokret svih klimatskih politika Bidenove administracije, dramatično povećanje eksploatacije i upotrebe fosilnih goriva, okončanje ekonomskog angažmana s Kinom, proširenje nuklearnog arsenala i “sveobuhvatnu analizu troškova i koristi učešća SAD-a u svim međunarodnim organizacijama” uključujući UN i njihove agencije.
Projekat 2025 je napravljen po uzoru na ono što Fondacija vidi kao svoj najveći historijski trijumf. Pokretanje prvog Mandata za liderstvo poklopilo se sa inauguracijom Ronalda Regana u januaru 1981. godine. Za godinu dana, prema tvrdnji Fondacije, više od 60% njenih preporuka je postalo politika.
Četiri decenije kasnije, Projekat 2025 pokušava da ponovi historiju.
Šta je Heritage Foundation?
Heritage Foundation (Fondacija Heritage) je konzervativni think tank (istraživački institut) iz Washingtona osnovan 1973. godine. Ova Fondacija ima važnu ulogu u oblikovanju konzervativne javne politike u Sjedinjenim Američkim Državama.
Njene glavne funkcije i djelatnosti su izrada javnih politika. Heritage Foundation piše detaljne prijedloge zakona, političkih strategija i analiza za vladu, posebno za republikanske administracije. Njihovi prijedlozi su često temelj za zakonodavne inicijative.
Fondacija ima vezu sa republikanskim političarima. Mnogi bivši uposlenici Heritagea kasnije dobiju visoke pozicije u administracijama (npr. Reagan, Trump).
Njen uticaj je jak kroz obrazovanje i medije. Objavljuju studije, knjige, intervjue, vodiče (npr. „Mandate for Leadership“). Djeluju kao ideološka baza konzervativnog pokreta. Heritage ima programe za mlade konzervativce, novinare, buduće političke savjetnike i vladine službenike.
Uticaj Fondacije u politici je bio najvidljiviji u Reaganovoj administraciji. Njihova publikacija „Mandate for Leadership“ (1981) korištena je kao vodič za reforme.
U prvoj Trumpovoj administraciji (2016–2020) Heritage je imao veliku ulogu u kreiranju listi kandidata za Vrhovni sud. Takođe je oblikovao ekonomske, energetske i imigracione politike.
Heritage Foundation zastupa konzervativni, desničarski svjetonazor, s posebnim naglaskom na ekonomski konzervativizam. Zalažu se za manje poreza, posebno za korporacije i bogate slojeve.
Zastupaju minimalnu ulogu države u ekonomiji, odnosno afirmišu slobodno tržište, zalažu se za privatizaciju javnih usluga i deregulaciju. Protiv su povećanja minimalne plate i općeg zdravstvenog osiguranja. Zagovaraju tradicionalnu porodicu kao osnovnu jedinicu društva i stroge imigracione politike. Podržavaju izgradnju zida na granici s Meksikom, protive se masovnoj legalizaciji i azilu. Zalažu se za deportaciju ilegalnih imigranata.
Heritage Foundation afirmiše snažnu vojsku i vojno prisustvo Amerike u svijetu te za intervencije kada su u „nacionalnom interesu SAD-a“. Imaju kritični stav prema međunarodnim organizacijama koje „ograničavaju suverenitet SAD-a“.
Heritage Foundation je skeptična prema klimatskim promjenama uzrokovanim čovjekom. Protive se strožim ekološkim regulacijama jer „koče ekonomiju“. Protiv su „Green New Deal“ i sličnih inicijativa.
Heritage Foundation lobira za uvođenje patriotizma i religijskih vrijednosti u obrazovanje. Protive se „woke“ kulturi, rodnim i rasnim teorijama u školama. Podržavaju „school choice“ vaučere za privatne škole i home-schooling.
Stav prema Palestini
Heritage je kroz Projekt 2025 predvidila plan za reorganizaciju savezne vlade kroz uklanjanje “duboke države”, povećanu kontrolu predsjednika nad agencijama, konzervativne kadrovske promjene.
Ideološki stavovi koji se forsiraju kroz Projekt 2025 su protiv abortusa, LGBTQ+ prava, posebno trans prava, protiv klimatskih regulacija, za slobodno tržište i privatizaciju, za snažnu vojsku i intervencionizam.
Posebno je zanimljivo analizirati stavove Fondacije i planove Projekta 2025 prema Palestini i Gazi.
Heritage Foundation zastupa jasno proizraelski, desno orijentiran stav kada je riječ o Palestini i Gazi. Njihovi pogledi su u skladu s američkom konzervativnom politikom, posebno onom kakvu zagovaraju evangelički republikanci i neokonzervativci. Osnovni stav Heritage Foundation je da Izrael smatraju ključnim saveznikom SAD-a na Bliskom istoku. Zalažu se za vojnu, ekonomsku i političku pomoć Izraelu bez većih ograničenja. Podržali su Trumpovu odluku da prizna Jerusalem kao glavni grad Izraela u njegovom prvom mandatu.
Fondacija percipira Hamas kao terorističku organizaciju. Smatraju da je Gaza pod kontrolom nasilne islamske ekstremističke vlasti koja ugrožava sigurnost Izraela.
Opravdavaju izraelske vojne akcije kao „samoodbranu“ protiv terorizma.
Fondacija je skeptična prema palestinskoj državnosti te se protivi jednostranom priznavanju palestinske države. Smatraju da bi osnivanje palestinske države bez ozbiljnih reformi i garancija dovelo do dalje nestabilnosti i ugrozilo Izrael. Često optužuju Palestinsku upravu za korupciju, podršku teroru i antisemitizam.
Fondacija je izričito protiv američke pomoći Palestincima bez strogih uslova. Traže da se ukine ili strogo uslovljava američka finansijska pomoć Palestinskoj upravi, osim ako se ne prekine svaka povezanost s terorističkim grupama i ne prizna pravo Izraela da postoji.
Neki stavovi unutar Heritagea naginju ideji da Zapadna obala (Judeja i Samarija), historijski i pravno, pripada Izraelu. Proširenje izraelskih naselja na okupiranim teritorijama ne smatraju glavnom preprekom miru.
Njihov stav reflektuje širu ideološku orijentaciju američke desnice: proizraelski, antiislamistički i protivan većini međunarodnih inicijativa za priznanje palestinske državnosti.
Šta predviđa Project 2025 (nasljeđe programa „Mandate for Leadership“) kada je u pitanju Palestina i Gaza?
Heritage Foundation predlaže potpuno ukidanje finansijske podrške Palestinskoj upravi, istražujući prekid svih oblika američke pomoći koji nisu strogo uslovljeni prelaskom Palestinske vlasti u saradnju sa SAD i prekidom veze s Hamasom.
Pored navedenog, postoji i Project Esther koji je fokusiran na suzbijanje pokreta podrške Palestini u SAD-u.
Kao dodatak Project 2025, Project Esther je program koji cilja na razbijanje, nadzor i sankcije prema američkim organizacijama i studentima koji podržavaju ili se smatraju da podržavaju Palestinu ili političke kampanje za Palestinu. Program u suštini tretira takve aktivnosti kao dio “globalne podržavajuće mreže sistema Hamasu”, sa predloženim mjerama koje uključuju: deportacije, gubitak viza, obustavu finansiranja, otpuštanja sa univerziteta i sankcije organizacijama.
Do sada je iz Projekta 2025 realizovan finansijski embargo na Palestinsku upravu. Nije dokazano da su američke vlasti potpuno prekinule finansiranje PA, ali su smanjena sredstva za humanitarnu i razvojnu pomoć, a PLO kancelarija u Washingtonu je zatvorena još tokom prve Trumpove administracije.
Odavno je postalo očito da je suzbijen aktivizam palestinske solidarnosti u SAD-u.
U skladu sa principima iz Project Esther, nadležni organi su ukinuli vizne olakšice stranim studentima uključenim u pro‐palestinsku aktivnost na univerzitetima. Nekim univerzitetima su obećane sankcije ili im je već smanjeno finansiranje ako su pokazali podršku pokretima za Palestinu. Plan je aktivno sprovođen u Senatu i Kongresu od strane konzervativnih administracija.
Najdramatičnija stavka u Projektu 2025 koja još nije realizovana jeste depalestinizacija Gaze.
Izvršna vlast SAD-a nije preuzela administraciju Gaze, niti je sproveden plan o relociranju dva miliona Palestinaca iz Gaze koji je iznio Donald Trump u februaru 2025. godine. Ovaj prijedlog je naišao na oštre kritike međunarodne zajednice i smatra se protivnim međunarodnom pravu.
Na web stranici Fondacije je 13. juna 2025. godine objavljen tekst „Međunarodno pravo nije prepreka Trumpovom prijedlogu za Gazu“ gdje su navedene „činjenice“ koje opravdavaju namjeru američke okupacije Gaze jer je to „prostor bez državnog suvereniteta“.
Tri osnovne poruke iz teksta su:
– Gaza je jedno od rijetkih područja koje nije pod suverenitetom nijedne države, što je u međunarodnom pravu poznato kao terra nullius.
– Jaz u suverenitetu ne određuje šta bi trebalo da se dogodi s teritorijom, ali čini američki prijedlog pravno izvodljivim.
– Gospodin Trump ispravno tvrdi da Gaza nije održiva bez nastavka vanjskih subvencija.
Iz navedenog jasno možemo zaključiti da će trenutna ali i svaka buduća američka administracija ići do kraja kada je u pitanju Palestina. Taj „kraj“ je ustvari početak ostvarenja eshatološke idelogije radikalnih evangelista i cionista.
Ekskluzivno PISjournal
